Presja globalnego rynku kapitałowego i konkurencji zmusza przedsiębiorstwa do silniejszego niż kiedykolwiek uwzględniania interesów właścicieli. Ten widoczny zwrot w teorii (Creating Share-holder Value) i w praktyce zarządzania (Value Based Management) ma ogromne znaczenie dla procesów restrukturyzacji, prywatyzacji i umacniania się polskich przedsiębiorstw na rynku międzynarodowym. Wychodząc naprzeciw ich oczekiwaniom Autorzy pracy – wykładowcy Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie – przedstawiają najbardziej istotne elementy zarządzania zorientowanego na wzrost wartości przedsiębiorstwa. Wszechstronnie omawiają zależności i wpływ procesów restrukturyzacji na wartość firmy, z uwzględnieniem czynnika czasu, ryzyka i niepewności. Wskazują źródła finansowania rozwoju. Wyjaśniają sens i logikę tworzenia wartości dodanej dla akcjonariuszy. Prezentują różne metody wyceny przedsiębiorstw, w tym specyficzne dla małych firm. Podkreślają rolę człowieka jako kreatora wartości oraz znaczenie marki firmy w budowaniu lojalności klientów. Wiele uwagi poświęcają fuzjom, przejęciom i aliansom strategicznym. Książka adresowana jest do właścicieli i akcjonariuszy przedsiębiorstw, menedżerów i kadr kierowniczych, doradców i specjalistów z firm konsultingowych, wykładowców i studentów.
Wstęp
Jesteśmy obecnie świadkami coraz silniejszego upowszechniania się idei kreowania wartości przedsiębiorstwa dla jego akcjonariuszy (Creating Shareholder Value). Dla firm oznacza ona konieczność wprowadzania systemu zarządzania zorientowanego na wzrost wartości rynkowej przedsiębiorstwa (Value Based Management) oraz weryfikacji oceny rezultatów jego działalności za pomocą mierników opartych na wartości dodanej (Market Value Added, Economic Value Added).
Jest to znaczący zwrot w teorii przedsiębiorstwa. Zapoczątkowany został w końcu lat 80. w Stanach Zjednoczonych. W Europie obecny jest od połowy lat 90. Jego istotą jest podporządkowanie strategii rozwoju firmy – maksymalizacji jej wartości rynkowej i pomnażaniu zamożności jej właścicieli. A to jest możliwe tylko wówczas, gdy w wyniku podstawowych decyzji w przedsiębiorstwie: finansowych, inwestycyjnych, operacyjnych uzyskuje się rosnącą dodatnią relację między zwrotem z zainwestowanego kapitału a średnio ważonym jego kosztem, połączoną z dostatecznie długim okresem utrzymywania trwałej przewagi konkurencyjnej na rynku.
Orientacja na wzrost wartości rynkowej przedsiębiorstw ma kapitalne znaczenie dla perspektyw rozwojowych i pozycji konkurencyjnej polskiej gospodarki, a także zamożności ludzi. Proces restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstw będzie coraz częściej oceniany przez rynek kapitałowy z punktu widzenia zdolności władz spółek do wykorzystania potencjału wzrostu jej wartości. Do dotychczasowych inwestorów instytucjonalnych dołączają stopniowo nowi – powszechne fundusze emerytalne, które część środków pozyskanych od pracowników będą inwestować w akcje spółek publicznych. Można oczekiwać, że dosyć szybko zaczną one wywierać – wespół z dotychczasowymi inwestorami instytucjonalnymi – silną presję na zarządy spółek w celu maksymalizacji wartości rynkowej ich firm w długim okresie.
Niniejsza książka poświęcona jest teoretycznym i praktycznym problemom zarządzania zorientowanego na zwiększanie wartości rynkowej przedsiębiorstwa. Praca składa się z dziesięciu rozdziałów. W rozdziale pierwszym przedstawione zostały nowe uwarunkowania rozwoju przedsiębiorstw w przededniu XXI wieku, istota procesu tworzenia dodanej wartości przedsiębiorstwa dla akcjonariuszy, oczekiwania inwestorów. Określone zostały kluczowe czynniki decydujące o odnoszeniu wartości przedsiębiorstwa oraz zasady zarządzania zorientowane na wartość.
Rozdział drugi przedstawia złożoność i alternatywność celów firmy, szczególnie w warunkach rosnącej niepewności i ryzyka. Prezentuje związek różnorodnych celów z miarami i kluczowymi czynnikami ich kontroli.
W rozdziale trzecim podkreślona została decydująca rola człowieka w kreowaniu wartości firmy. Scharakteryzowano skuteczną strategię zarządzania zasobami ludzkimi w przedsiębiorstwie, sposoby podejścia do złożonego problemu nadmiernego zatrudnienia i konieczności jego redukcji. Główny akcent położony został na konieczność przekształcania się firm w organizacje nieustannie uczące się.
Omówieniu szczegółowych metod wyceny bieżącej wartości przedsiębiorstwa poświęcony został rozdział czwarty. Przedstawione zostały cele wyceny firmy, różnorodne metody wyceny wraz z charakterystyką ich zalet i słabości. Sformułowano również – na tle doświadczeń praktyki rozwiniętej gospodarki rynkowej – uniwersalne zasady wyceny przedsiębiorstwa. Fundamentem merytorycznym podnoszonych zagadnień jest najnowsza literatura ekonomiczna, zarówno anglo-, jak i niemieckojęzyczna.
Specyfika wyceny małych przedsiębiorstw jest tematem rozdziału piątego. Na tle doświadczeń krajów anglosaskich zaprezentowano szczegółowe sposoby wyceny małych firm: metodę rynkową, mnożnika/multiplikatora rocznych zysków, wartości księgowej, wreszcie metodę nadwyżki dochodów nad kosztami kapitału. W rozdziale szóstym omówiono kompleksowy charakter restrukturyzacji firmy (z jej szansami i barierami) jako źródła zwiększenia jej wartości. Zanalizowano szczegółowo ważne aspekty restrukturyzacji firmy, w tym materialne i niematerialne elementy składające się na wartość przedsiębiorstwa, akcentując znaczenie orientacji na klienta i strategii marketingowej jako źródła zwiększania wartości firmy. Przedmiotem rozważań w rozdziale siódmym są alianse strategiczne, fuzje i przejęcia jako determinanty wartości przedsiębiorstw. Analiza teoretyczna i praktyczna prowadzona jest z uwzględnieniem regulacji prawnych, sprzyjających bądź hamujących procesy konkurencji i kooperacji, współpracy i współzawodnictwa, fuzji i przejęć.
W rozdziale ósmym omówiony został proces zarządzania zmianą w przedsiębiorstwie, ukierunkowaną na stałe podnoszenie poziomu jego wartości. Punktem wyjścia rozważań uczyniono cykl życia organizacji. Podkreślono rolę i uwarunkowania zespołu wdrażającego zmiany w organizacji i funkcjonowaniu firmy, jego moc sprawczą w rozbiciu na moce szczegółowe: decyzyjną, merytoryczną, komunikacyjną i koegzystencji, jako warunku skuteczności przeprowadzanych wszechstronnych zmian w zasadach zarządzania przedsiębiorstwem.
Wpływ zarządzania marką na zwiększenie wartości firmy omówiony został w rozdziale dziewiątym. Współcześnie konkurencja na rynku to walka o dominację marki. Scharakteryzowano szczegółowo pojęcie i rodzaje marek, ich typologię, znaczenie marki dla klienta i firmy, a w szczególności wpływ siły marki na wartość przedsiębiorstwa.
Rozdział dziesiąty prezentuje praktyczne aspekty pozyskiwania kapitału przez przedsiębiorstwo w postaci emisji papierów wartościowych: akcji, obligacji i krótkoterminowych papierów dłużnych.
Prezentowana praca powstała w ramach tematu badawczego Instytutu Funkcjonowania Gospodarki Narodowej, będącego częścią Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie w Szkole Głównej Handlowej. Inspiracją do jej podjęcia były własne przemyślenia autorów, zrodzone z obserwacji i lektury coraz bogatszej literatury teoretycznej z zakresu podnoszenia wartości przedsiębiorstw. Przesłanką merytoryczną – doświadczenie i wiedza, uzyskane dzięki bezpośredniemu uczestnictwu w procesach restrukturyzacji i prywatyzacji polskich przedsiębiorstw.
Opracowanie jest przeznaczone dla menedżerów przedsiębiorstw, pracowników naukowych, doradców i konsultantów, analityków rynków kapitałowych, zainteresowanych problematyką kształtowania wartości przedsiębiorstwa, a także dla studentów kierunków zarządzania i finansów, słuchaczy studiów podyplomowych z zakresu ekonomii, organizacji, zarządzania i prawa.